Over het pilotprogramma HER

Het pilotprogramma Hernieuwbare Energie op Rijksgrond (HER) is de voorloper van het programma Opwek van Energie op Rijksvastgoed (OER). HER startte in 2018 en liep door tot 31 december in 2023. Beide programma’s zijn samenwerkingen van het Rijksvastgoedbedrijf (RVB), Rijkswaterstaat (RWS) en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Het doel van het pilotprogramma is om samen met partners te leren hoe gronden in beheer bij Rijkswaterstaat optimaal ingezet kunnen worden voor de opwek van hernieuwbare energie op land voor de opgave van de RES-regio’s (Regionale Energiestrategieën) uit het Klimaatakkoord. In tien pilots, zijn kennis en lessen opgedaan over verschillende aspecten die bij de uitvoering van energieprojecten komen kijken, zoals leefomgeving, (verkeers)veiligheid, participatie en de aanpak.

Het realiseren van zon-op-waterprojecten is een andere opgave dan zonprojecten op land. Een bijzonder project is het project Zon op De Slufter. De Slufter is een baggerdepot waar vervuild slib wordt opgeslagen. Het Havenbedrijf Rotterdam en Rijkswaterstaat beheren dit depot dat is gelegen op de Maasvlakte 2. Op deze locatie kan het grootste drijvende zonnepark van Europa worden aangelegd. De locatie heeft de potentie om over enkele jaren een hoeveelheid energie op te wekken waarmee een volledige stad ter grootte van Woerden van stroom kan worden voorzien.

Zonnepanelen op een baggerdepot

Zon op De Slufter is een van de drie pilotprojecten voor een drijvend zonnepark. De andere twee pilotprojecten zijn Kreekraksluizen en Krammersluizen. Elk project heeft zijn eigen bijzonderheden. Doordat De Slufter een baggerdepot in operatie blijft, is het project extra uitdagend. Ook ligt De Slufter direct naast de Noordzee en dit zorgt voor veel wind en golfslag. Veel drijvende zonneparken in Nederland liggen juist op windluwe locaties.

Het project bevindt zich nu in de inschrijvingsfase. Er worden voorbereidingen getroffen om een energieontwikkelaar te selecteren die het project gaat realiseren. Wanneer het gerealiseerd is, naar verwachting over zo’n 3 tot 4 jaar, heeft het drijvende zonnepark een beoogde omvang van zo’n 80 tot 100 hectare. Hier is straks sprake van écht dubbel ruimtegebruik: de locatie is een baggerdepot en tegelijkertijd een drijvend zonnepark. Om dit voor elkaar te krijgen, werkt het projectteam ‘Zon op De Slufter’ samen met Havenbedrijf Rotterdam. Projecttrekkers en betrokkenen evalueren hoe het project tot nu toe gaat en delen hun geleerde lessen over het project.

Geleerde lessen

Maak een ‘randvoorwaardelijk kader’

Ronald Rutgers is bij het Havenbedrijf Rotterdam verantwoordelijk voor het baggerdepot. Hij staat ervoor aan de lat om de primaire rol van het depot niet in het gedrang te laten komen door het pilotproject. Hij benadrukt het belang van het opstellen van een randvoorwaardelijk kader voor de realisatie van het zonnepark.

In het randvoorwaardelijk kader staat beschreven wat De Slufter precies inhoudt en wat de randvoorwaarden zijn voor een energieontwikkelaar om er een zonnepark te realiseren. Ronald legt het uit: 'Het kader zorgt ervoor dat zowel het zonnepark als het baggerdepot De Slufter samen kunnen functioneren. Ook kan het helpen om te beoordelen welke ontwikkelaars in staat zijn om het zonnepark te realiseren. De energieontwikkelaar moet met diverse lokale omstandigheden rekening kunnen houden, zoals de variërende hoogte van de laag baggerspecie in De Slufter.'

Probeer mogelijke risico’s van tevoren in te schatten

'De Slufter is een uitdagende locatie om zonnepanelen op te plaatsen omdat het een locatie is met baggerspecie, golfslag, én een vogeleiland op het water', legt Bob Roessink uit. Bob werkt bij Rijkswaterstaat als technisch manager bij meerdere drijvende OER-projecten, waaronder de Kreekrak- en Krammersluizen.

 'Complexer kunnen we het niet maken, wat het voor ons juist ook zo interessant maakt. Vooraf hebben we veel tijd besteed aan het inventariseren van alle mogelijke risico's. Als team kregen we intern de vraag of we nog wel vertrouwen hadden in het project', lacht Bob. 'Achteraf was deze risico-inventarisatie een goede zet. Het hielp ons om mogelijke valkuilen van tevoren te tackelen. We hebben bijvoorbeeld expertise over het borgen van waterveiligheid uit de pilotprojecten Kreekrak- en Krammersluizen toegepast.' Pieter Beeldman, projectleider bij Rijkswaterstaat in de regio en medetrekker van dit project, vult aan: 'Een gezamenlijke risicoanalyse vooraf en de mogelijkheid om te leren van voorgaande projecten hielp ontzettend!'

Open communicatie met de markt

Nog voordat het projectteam was opgestart, initieerde de Beheerorganisatie Slufter, waarin het Havenbedrijf en Rijkswaterstaat samenwerken aan het beheer van de Slufter, zelf al pilots voor een mogelijk zonnepark in het baggerdepot. De beheerorganisatie bood energie-ontwikkelaars en -coöperaties de mogelijkheid om proefopstellingen met zonnepanelen te plaatsen op De Slufter. Pieter legt uit hoe de proefopstelling in z’n werk ging. 'Vier partijen met elk een eigen systeem voor drijvende zonnepanelen mochten dit plaatsen op De Slufter en anderhalf jaar lang testen. We hebben hier met elkaar veel van geleerd, zoals welke materialen je wel en niet moet gebruiken en dat wind een heel belangrijke factor is in dit project. Deze pilots hielpen om de haalbaarheid van het project Zon op De Slufter te onderzoeken en de technieken te ontwikkelen.'

Inmiddels is ook de eerste marktinformatiedag achter de rug. Een waardevolle stap in de voorbereiding van een project. De adviezen en feedback van diverse energieontwikkelaars geven inzicht in de haalbaarheid van een project. Het projectteam kijkt daar positief op terug, vertelt Ronald. 'Iedereen was positief en geïnteresseerd. Wel vonden veel energieontwikkelaars de omvang en omstandigheden in de Slufter spannend.'

Heb aandacht voor de zoektocht naar een passende ontwikkelaar

Heb aandacht voor de zoektocht naar de juiste energieontwikkelaar, benadrukt het projectteam. Bob: 'We zoeken een robuuste partij waar we zo’n 30 jaar mee kunnen samenwerken. Zo deelden we de eis dat de partij ervaring moest hebben met het verwerken van minimaal 1 megawattpiek op water en minimaal 20 megawattpiek op land. En de ontwikkelaar moet goed kunnen samenwerken met grote organisaties.' De energieontwikkelaar werkt tijdens de realisatie en exploitatie van het zonnepark samen met het Havenbedrijf Rotterdam, het Rijk, en het grote offshore bedrijf Boskalis. De Beheerorganisatie Slufter heeft Boskalis opdracht gegeven om het beheer van De Slufter uit te voeren.

Investeer in een goede samenwerking

Tijdens de eerdere proefopstellingen met drijvende zonnepanelen op De Slufter is ervaring opgedaan met de samenwerking tussen alle betrokken partijen. De spelregels voor samenwerking die hier ontwikkeld zijn helpen het projectteam Zon op De Slufter.  Bob: 'Dit is een project waarin we samen optrekken. Er is veel tijd vrijgemaakt om een goede samenwerking te organiseren. Dat maakt het juist leuk. Je kan veel regelen voor een project, maar als je niet lekker samenwerkt, gaat het fout.' Pieter vult Bob aan: 'Ook is er veel overleg geweest met energieontwikkelaars tijdens de marktconsultaties en de gezamenlijke uitvoering van de eerdere proefopstellingen. Deze investering levert vast een bijdrage aan het mogelijke succes!'